آلوپسیا (Alopecia) و انواع آن

آشنایی کوتاه با چرخه رشد مو

هر پیاز مو چرخه‌ای سه‌مرحله‌ای دارد: آناژن (رشد فعال)، کاتاژن (گذار کوتاه) و تلوژن (استراحت/ریزش). به‌طور معمول حدود 85–90٪ موها در آناژن و 10–15٪ در تلوژن‌اند؛ برهم‌خوردن این تعادل باعث الگوهای گوناگون ریزش می‌شود.

مقیاس نوروود

مقیاس نوروود (یا مقیاس همیلتون-نوروود) یک سیستم طبقه‌بندی رایج است که برای اندازه‌گیری میزان طاسی الگوی مردانه استفاده می‌شود و از مراحل 1 تا 7 متغیر است. این مقیاس تصاویر مرجع آسانی را ارائه می‌دهد که مراحل مختلف طاسی را نشان می‌دهد.

مقیاس طاسی الگوی مردانه نوروود-همیلتون

مقیاس لودویگ 

مقیاس لودویگ روشی برای طبقه‌بندی طاسی با الگوی زنانه (آلوپسی آندروژنیک) است و از مراحل 1 تا 3 متغیر است.

طبقه‌ بندی کلّی آلوپسی

• غیر اسکارینگ (Non‑scarring): فولیکول‌ها حفظ می‌شوند و امکان رشد مجدد مو وجود دارد؛ مانند آلوپسی آندروژنتیک، آلوپسی آره‌آتا, تلوژن/آناژن افلوویوم، تریکوتیلومانیا، آلوپسی کششی.
• اسکارینگ (Scarring / Cicatricial): التهاب مخرب موجب از بین رفتن فولیکول و جایگزینی با بافت فیبروز می‌شود؛ مانند لیشن پلان‌پیلیاریس (LPP)، آلوپسی فرانتال فیبروزینگ (FFA) و CCCA. هدف درمان در این گروه مهار التهاب و جلوگیری از پیشرفت است.

آلوپسی‌های غیر اسکارینگ (قابل برگشت)

1) آلوپسی آندروژنتیک (الگوی مردانه/زنانه)

 شایع‌ترین نوع ریزش مو با زمینه ژنتیکی و حساسیت به آندروژن‌ها. در مردان الگوی جلویی–گیجگاهی و ورتکس و در زنان نازک‌شدن منتشر ناحیه میانی سر دیده می‌شود.

تشخیص: شرح‌حال و معاینه، در صورت لزوم تریکوسکوپی. ارزیابی‌های آزمایشگاهی انتخابی براساس علائم (مثلاً آندروژن اضافی در خانم‌ها).

درمان‌های متداول:

• ماینوکسیدیل موضعی (2–5٪) برای مردان و زنان.
• فیناستراید/دوتاستراید خوراکی در مردان منتخب (با اطلاع از عوارض احتمالی). در زنان پیش از یائسگی معمولاً توصیه نمی‌شود مگر با نظر متخصص.
• لیزر کم‌توان (LLLT) به‌عنوان گزینه کمکی.
• میکرونیدلینگ (معمولاً همراه ماینوکسیدیل/PRP) در برخی بیماران.
• تزریق PRP (پلاسمای غنی از پلاکت) به‌عنوان درمان کمکی برای افزایش ضخامت/تراکم مو در AGA.
• کاشت مو در کاندید مناسب، پس از پایدارسازی وضعیت.

نکته: اثربخشی درمان‌ها وابسته به تداوم مصرف و پایش دوره‌ای است.

2) آلوپسی آره‌ آتا (طاسی سکه‌ای)

  بیماری خودایمنیِ غیر اسکارینگ با بروز لکه‌های صاف و ناگهانی ریزش مو که ممکن است به ابرو، مژه یا بدن هم گسترش یابد (انواع: لکه‌ای، توتالیس، یونیورسالیس). علامت‌های همراه می‌تواند شامل موهای «علامت تعجب» و فرورفتگی ناخن‌ها باشد.

درمان‌های رایج:

• کورتیکواستروئیدها (تزریق داخل ضایعه/موضعی/کوتاه‌مدت سیستمیک در موارد خاص).
• ایمونوتراپی موضعی در موارد مقاوم یا گسترده.
• مهارکننده‌های JAK در موارد متوسط تا شدید منتخب (با پایش دقیق عوارض).
• ماینوکسیدیل موضعی به‌عنوان کمک‌درمانی.

3) تلوژن افلوویوم (TE)

چیست؟ ریزش منتشر ناشی از ورود ناگهانی موها به فاز تلوژن، معمولاً 2–3 ماه پس از محرک‌هایی مانند تب شدید/عفونت (از جمله کووید‑19)، جراحی، زایمان، استرس شدید، رژیم‌های سخت، کمبود آهن یا اختلال تیروئید.

سیر و درمان: غالباً موقتی و برگشت‌پذیر است؛ درمان روی رفع عامل زمینه‌ای، اصلاح تغذیه، مدیریت استرس و مراقبت ملایم از مو متمرکز می‌شود. در TE مزمن ارزیابی‌های تکمیلی لازم است.

4) آناژن افلوویوم

چیست؟ ریزش سریع در فاز رشد، بیشتر پس از شیمی‌درمانی یا مواجهه با سموم؛ معمولاً برگشت‌پذیر و با پایان عامل ایجادکننده بهبود می‌یابد.

5) تریکوتیلومانیا و آلوپسی کششی

• تریکوتیلومانیا: کندن تکراری مو با زمینه رفتاری/روان‌شناختی؛ نیازمند رویکرد روان‌درمانی (مثلاً CBT) و گاه دارودرمانی.
• آلوپسی کششی: ریزش ناشی از کشش مزمن مو (مدل موهای سفت، اکستنشن و…)، قابل پیشگیری با تغییر عادات و کاهش کشش.

آلوپسی‌های اسکارینگ (Cicatricial)

• LPP/FFA: التهاب لنفوسیتی پیرامون فولیکول که بدون مهار به فیبروز می‌انجامد. FFA نوعی از LPP با درگیری خط رویش پیشانی در خانم‌هاست.
• CCCA: شایع‌تر در برخی گروه‌های نژادی، با پیشروی مرکزی–گسترده و ایجاد اسکار دائمی.

تشخیص: تریکوسکوپی می‌تواند راهنما باشد، اما بیوپسی پوست سر معیار قطعی است.

درمان (هدف: توقف التهاب/پیشرفت): کورتیکواستروئید موضعی/داخل ضایعه، مهارکننده‌های کلسی‌نورین، آنتی‌بیوتیک‌های ضدالتهاب (مثل داکسی‌سیکلین)، هیدروکسی‌کلروکین یا سایر ایمونومدولاتورها طبق نظر متخصص.

تشخیص و ارزیابی در کلینیک آریان

1. شرح‌حال دقیق (شروع، الگو، عوامل محرک، داروها، تغذیه، استرس)
2. معاینه و تریکوسکوپی
3. آزمایش‌های هدفمند در صورت لزوم (فریتین، تیروئید، ویتامین D برحسب نشانه‌ها)
4. بیوپسی در موارد مشکوک به اسکارینگ یا تشخیص نامشخص

گزینه‌های درمانی — جمع‌بندی کاربردی

• AGA – آلوپسی آندروژنتیک (الگوی مردانه/زنانه): ماینوکسیدیل موضعی؛ فیناستراید/دوتاستراید خوراکی (برای مردان منتخب)؛ لیزر کم‌توان (LLLT)؛ میکرونیدلینگ همراه ماینوکسیدیل؛ تزریق PRP؛ کاشت مو.

• AA – آلوپسی آره‌آتا (طاسی سکه‌ای): کورتیکواستروئید داخل‌ضایعه/موضعی؛ ایمونوتراپی موضعی؛ مهارکننده‌های JAK در موارد شدیدِ منتخب؛ ماینوکسیدیل به‌عنوان درمان کمکی.

• TE – تلوژن افلوویوم: رفع عامل محرک (مثلاً کمبود آهن/اختلال تیروئید/استرس و…)، اصلاح تغذیه، مدیریت استرس، آموزش و اطمینان‌بخشی به بیمار همراه با پیگیری.

• Anagen effluvium – آناژن افلوویوم: مراقبت حمایتی از پوست سر و پوست؛ حمایت روانی–اجتماعی؛ معمولاً با برطرف شدن عامل، رشد مجدد مو انتظار می‌رود.

• Cicatricial alopecias – آلوپسی‌های اسکارینگ: رژیم‌های ضدالتهابی (استروئید قوی، داکسی‌سیکلین، هیدروکسی‌کلروکین و…)، همراه با پایش نزدیک بیماری.

درباره PRP، LLLT و میکرونیدلینگ شواهد رو به رشدند؛ پاسخ بین افراد متفاوت است و پروتکل‌های استاندارد هنوز در حال تکامل‌اند. انتخاب بیمار و انتظارات واقع‌بینانه مهم است.

مراقبت‌های حمایتی و سبک زندگی

• مدیریت استرس و خواب کافی
• رژیم متعادل با پروتئین، آهن و ریزمغذی‌های کافی
• پرهیز از مدل موهای کششی و ابزار حرارتی شدید
• استفاده از ضدآفتاب پوست سر در نواحی کم‌مو
• حمایت روان‌شناختی و گروه‌های حمایتی در نیاز

خدمات کلینیک آریان، شیراز

• ارزیابی تخصصی و برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده
• درمان‌های دارویی و تزریقی طبق راهنماهای علمی
• ارائه خدمات کمکی انتخابی (LLLT، PRP، میکرونیدلینگ) در کاندید مناسب
• پیگیری منظم برای سنجش پاسخ و تنظیم درمان

جمع‌بندی

ریزش مو علل متعددی دارد و رویکرد واحد برای همه مؤثر نیست. تشخیص دقیق نوع آلوپسی، انتخاب درمان مبتنی بر شواهد و پیگیری منظم، کلید دستیابی به بهترین نتیجه است.

منابع :

• StatPearls/NCBI — Alopecia؛ Androgenetic Alopecia؛ Telogen Effluvium
• AAD — Alopecia areata: overview & treatment
• PMC Reviews — Alopecia Areata: Updated Reviews (2023–2025)؛ LPP & FFA؛ CCCA
• FDA/NAAF — Baricitinib approval for severe AA
• Reviews — PRP in AGA/AA؛ LLLT systematic reviews/meta‑analyses؛ Microneedling trials